Dawna nazwa Ełku to Łek - wzięła nazwę od pobliskiej rzeki Łek. Te słowo w języku jaćwieskim oznacza białą lilię wodną.
Tereny dzisiejszej Ziemi Ełckiej, w Średniowieczu, wchodziły w skład ziem plemienia Jaćwingów, którzy założyli pierwszą strażnicę na wyspie. Tam też, w latach 1398-1406, Krzyżacy wybudowali mały zamek. Był to obiekt o dobrym położeniu strategicznym oraz stanowił dobre zabezpieczenie okolicznej ludności osiedlającej się koło zamku, lecz kilka lat po bitwie pod Grunwaldem został zburzony.